تغییرات فراوانی پلت آرتمیا اورمیانا در رسوبات بستر دریاچه ارومیه با نگرشی بر اقلیم دیرینه

دریاچه ارومیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های فوق اشباع از نمک جهان واقع در شمال غرب ایران است. مطالعه فراوانی پلت­های دفعی آرتمیا اورمیانا در رسوبات بستر دریاچه ارومیه می‌تواند به‌عنوان شاخصی برای بازسازی شرایط فیزیکوشیمیایی گذشته و مقایسه با شرایط فعلی عمل نماید. در این پژوهش ضمن جمع‌آوری اطلاعات قبلی اقدام به برداشت 28 مغزه رسوبی با بیشینه ژرفای 10 متر و مجموعاً بیش از 200 متر به‌صورت دست‌نخورده از رسوبات بستر دریاچه توسط مغزه گیر گوج اوگر شد. رخساره‌های رسوبی بر اساس رنگ، اندازه دانه، وجود پلت آرتمیس، ساخت رسوبی و نوع کانی‌های تبخیری تفکیک گردید. با توجه به تغییر رخساره‌های رسوبی از سطح به عمق و نتایج آنالیز عنصری، جغرافیا، اقلیم و تغییرات تراز آب دریاچه از سطح به عمق بازسازی گردید. رخساره‌‌ها متعلق به محیط‌های رسوبی دریاچه‌ای، تالابی و رودخانه‌ای و پایایی می‌باشد. با توجه به سن سنجی به روش ایزوتوپ کربن 14 نرخ رسوب‌گذاری بین 7/0 تا 8/0 میلی‌متر ارسال می­باشد، البته این نرخ در نقاط مختلف دریاچه متغیر (1/0 تا 1 میلی‌متر در سال) است، این مقدار در دلتای رودخانه‌ها (غالباً غرب دریاچه) بیشینه است. پلت (فضولات) دفعی آرتمیس متوسط 35-5 درصد رسوبات و در حالت بیشینه وابسته به شرایط اکولوژیکی دریاچه (عمق، شوری و دما) 90 درصد رسوبات را به خود اختصاص می­دهد. پلت مای دفعی که عمدتاً از منشورهای آراگونتی تشکیل گردیده است به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اجزاء بیوشیمیایی رسوبات دریاچه می‌باشند که غالباً به‌صورت پلت­های سالم و یا خردشده کرمی رنگ و نیز پلت‌های پیریتی سیاه‌رنگ مشاهده می‌گردند. وجود پلت‌های دفعی آرتمیا در رسوبات مغزه‌ها نشان از زندگی آرتمیس در دریاچه ارومیه حداقل از ابتدای هولوسن دارد و با افزایش عمق رسوبات از تعداد پلت ما کاسته می‌شود. افزایش میزان پلت‌ها با دوره‌های مرطوب بین یخچالی در جنوب آسیا و آفریقا (4 تا 10 هزار سال قبل) مطابقت خوبی دارد. این دوره‌ها با مطالعات ژئوشیمی رسوبی نیز شرایط مرطوب را نشان می‌دهد. تغییرات تراز دریاچه ارومیه عامل اصلی در تغییرات میزان پلت‌های آرتمیس بوده است. ولی بااین‌حال در تفسیرها باید جانب احتیاط را رعایت کرد و عوامل محیطی مانند تغییرات دما، گردش آب، تاریخچه فسیل‌شناسی و ... را در نظر گرفت.